2024 yılının serin bir Ağustos akşamüstü saatlerinde WAYANA’dan bir mesaj aldık: Konuk masamıza gelmek ve bizimle tanışmak istiyorlardı. O sırada Türk şarap dünyasına dair bir kitap hazırlığında olan Mehtap Turan’la tanışmamız böyle gerçekleşti. Sohbetimize, Mehtap Hanım’ın kitap görselleri için iş birliği yaptığı fotoğraf sanatçısı ve WAYANA’nın operasyonel yükünü üstlenen Sina Kuzuoğlu da katıldı. Biz de Mehtap Hanım’dan henüz ulaşamadığımız bazı üretici dostlarımızın iletişim bilgilerini aldık; karşılığında sektörle ilgili bilgi ve deneyimlerimizi keyifle paylaştık.

2025 yılı Haziran ayının ilk günlerinde Mehtap Hanım, kitabın basılmış bir nüshasıyla geldiğinde oldukça şaşırdık. Bir kitabın ortaya çıkma sürecinin ne kadar meşakkatli olduğunu bildiğimiz için bu kapsamda bir içeriği böyle kısa sürede tamamlamış olmak gerçekten takdire şayandı. Bu duygularımızı Mehtap Hanım’la paylaştık ve kitabın, şaraba değer veren insanlara ulaşması için elimizden gelen tüm desteği sağlayacağımıza söz verdik.

Bu yazı, o sözümüzün bir karşılığıdır. Ancak böyle bir söz vermemiş olsaydık bile, bu kitabı tanıtmaktan memnuniyet duyacağımızdan emin olabilirsiniz.

KİTABIN HEDEF KİTLESİ

Kitap İngilizce olarak yayımlandığı için öncelikli hedef kitlenin uluslararası şarap severler olduğu açık. Ancak içerik derinliği, esasen entelektüel düzeyi yüksek şarap tutkunlarına ulaşmayı hedeflediğini gösteriyor.

Kitabın ilk sayfaları, Türkiye’ye ve Türkçeye hızlı bir oryantasyon sağlıyor. Ön söz, şarap dünyasına uzun yıllardır katkıda bulunan deneyimli kalem Norm Roby tarafından kaleme alınmış. Roby, Türkiye’nin şarap kültürü açısından dikkat çekici bir coğrafya olduğunu zarif bir şekilde ifade etmiş.

KİTABIN KURGUSU

Kitap dört ana bölümden oluşuyor:

• Digging Deeper for the Roots — Köklerin İzini Sürmek
• A Tough Road to Hoe — Çetin Bir Yol
• Exploring the Regions — Bölgeleri Keşfetmek
• Charting a Course — Rota Belirlemek

DIGGING DEEPER FOR THE ROOTS

Yaklaşık 10 sayfalık bu bölüm, adeta hızla oynatılan bir film şeridi gibi, 10 bin yıllık bir dönemi özetliyor. Akademik ve popüler kaynakları ustaca harmanlayan Turan, yoğun ve etkileyici bir anlatım sunuyor. Türkiye’nin şarap kültürü bakımından sahip olduğu zenginliği yeterince takdir etmemiş olduğu gerçeği tekrar hatırlatılıyor. Özellikle son 25 yılda bu anlayışın değiştiği gözlemleniyor.

Bu bölümde şarabın sadece bir içecek değil, aynı zamanda bir kültür taşıyıcısı olduğu vurgulanıyor. Hz. Nuh’tan Gılgamış’a, Homeros’tan Anadolu medeniyetlerine kadar şarabın ritüel ve dinsel boyutlarına değiniliyor. Osmanlı döneminden II. Mahmut anekdotu, Cumhuriyet dönemindeki tarımsal kalkınma vurgusu ve 1980 sonrası küresel şarap trendlerinin Türkiye’ye etkileri dikkat çekici biçimde aktarılıyor.

Turan, günümüzü değerlendirirken karamsarlığa kapılmadan, ihtiyatlı bir iyimserlikle geleceğe ışık tutuyor.

A TOUGH ROAD TO HOE

Bu bölümde hem küresel hem de Türkiye’ye özgü makro değişkenlerin şarap dünyasına etkileri ele alınıyor. İklim değişikliği bu başlık altında en geniş şekilde işlenmiş. Türkiye, bu değişimin etkilerini çoktan yaşamaya başladı. Kısa vadeli siyasi hedefler uğruna yapılan uygulamaların, uzun vadede sektörü daha da zorlaştıracağına dikkat çekiliyor.

Bölümde ayrıca Türkiye’nin ekonomik durumu, şaraptaki vergi yükü, üreticilere getirilen teminat yükümlülükleri, satın alma gücündeki düşüş ve dış ticaret dengesi gibi etkenlere yer verilmiş. Şarap turizmi de Yunanistan ve Gürcistan ile karşılaştırılarak değerlendirilmiş; Türkiye’nin bu alandaki eksiklikleri açıkça görülüyor.

Ayrıca, Tekirdağ Bağcılık Enstitüsü’ne ve Türkiye’de apelasyon sisteminin uygulanabilirliğine yer verilmesi hem sektöre bir saygı duruşu hem de önemli bir tartışma katkısı olarak dikkat çekiyor.

EXPLORING THE REGIONS

Kitabın en kapsamlı bölümü olan bu kısımda, Türkiye’nin coğrafi bölgeleri şarap bağlamında detaylı biçimde tanıtılıyor. Her bölge; genel karakteristik özellikleri, yerel üzümleri, varsa şarap rotaları, şaraphaneler ve yazarın kişisel gözlemleriyle birlikte aktarılmış.

Bu bilgilerin derlenmesinin ne kadar zahmetli bir süreç olduğunu bilen biri olarak yazarın emeğini gönülden takdir ediyoruz. Türkiye gibi sürekli değişen bir ülkede bu tür verilerin güncel tutulması oldukça zordur.

CHARTING A COURSE

Bu son bölümde yazar, sektöre dair gözlem ve önerilerini paylaşıyor. COVID sonrası turizmde yaşanan değişim, dağıtım kanalları, uluslararası tanınırlık için yerel adların İngilizce eşdeğerleriyle kullanılması, üzüm çeşitlerinin küresel kabule ulaşması, kadınların sektördeki rolü, eğitimli şarap profesyonellerinin sayısının artması ve butik üreticilerin şarap turizmindeki başarısı gibi birçok önemli noktaya değinilmiş.

SON SÖZ

Mehtap Turan’ın bu kitabı, muazzam bir emeğin ürünü. Yazar, Türkiye’de şarapla ilgili değinilmesi gereken hemen her noktaya büyük titizlikle dokunmuş. Özellikle coğrafi bölgeler kısmında yer alan içerik, kitabın güncelliğini sürdürmesi açısından büyük bir sorumluluk taşıyor. Bu yüzden gelecekte online eklerle (annex) desteklenmesi kitabın ömrünü uzatacaktır.

Böylesine kapsamlı ve özgün bir eseri kaleme aldığı ve hakkıyla tamamladığı için Mehtap Hanım’ı gönülden tebrik ediyoruz. Türkiye’nin yetersiz şarap literatürüne önemli bir katkı sunduğu tartışmasızdır. Şarap sektörü adına kendisine şükranlarımızı sunuyoruz.